Elke maatschappelijk geaccepteerde norm wordt voorafgegaan door een ontwikkeling, een zogenaamde transitie. Wanneer een trend een kantelpunt bereikt, wordt deze de nieuwe standaard. Waar het vroeger bijvoorbeeld normaal was om op de werkvloer te roken, is dat tegenwoordig vrijwel overal verboden. Dit illustreert hoe een normverschuiving leidt tot een nieuwe maatstaf.
Triodos Bank heeft onderzoeksbureau Motivaction gevraagd om onderzoek te doen naar vijf belangrijke transities waarmee Nederland wordt geconfronteerd:
- Energie: De overstap naar duurzame bronnen zoals zon- en windenergie.
- Grondstoffen: De overgang naar een circulaire economie.
- Voedsel: Een verschuiving naar meer plantaardige en lokaal geproduceerde producten.
- Maatschappelijke verbinding: Het bevorderen van sociale cohesie.
- Welzijn: Een grotere focus op kwaliteit van leven en gezondheid in plaats van economische groei alleen.
Volgens de transitiewetenschap is voor een fundamentele verandering in sociale normen een kritische massa vereist, die doorgaans rond de 25% van de bevolking ligt. Na het bereiken van dit kantelpunt wordt een nieuwe norm gevestigd.
Hoofdeconoom Hans Stegeman van Triodos Bank constateert dat sommige cruciale transities dichterbij zijn dan verwacht. De transitiemeters voor energie en maatschappelijke verbinding staan al op 22%. Dit percentage omvat mensen die hun gedrag al hebben aangepast of van plan zijn dit te doen in lijn met de verwachte normen na de transitie. Een voorbeeld is de vermindering van vliegreizen. Bijna de helft van de Nederlanders (48%) geeft aan minder of helemaal niet meer te vliegen om de CO2-uitstoot te beperken.
De bereidheid tot verandering verschilt sterk tussen groepen. Ouderen boven de 65 en jongeren onder de 25 tonen de minste weerstand tegen transities. Mensen boven de 55 ondernemen relatief veel actie, terwijl jongeren vaak minder middelen of mogelijkheden hebben om actie te ondernemen. Daarnaast blijken hoger opgeleiden meer open te staan voor transities dan lager opgeleiden.
De sociale normen verschuiven dus overduidelijk en mogelijk zal het kantelpunt in 2025 kunnen vallen.
Klik hier voor het Onderzoeksrapport van Motivaction: Sociale tipping points of voor Outlook: De Nederlandse economie in 2025
